سل کانتر (Cell Counter) چیست و اهمیت شمارش گلبول ها در هماتولوژی

سل کانتر یا شمارنده سلول یک دستگاه بسیار مهم و ضروری در آزمایشگاه هماتولوژی بوده که تعداد و اندازه انواع سلول های خونی را تعیین می نماید . دانستن تعداد و اندازه سلول های خونی در تشخیص بیماری های مختلف بسیار کمک کننده است . در زمان قدیم از روش های دستی برای شمارش و اندازه گیری قطر سلول های خونی استفاده می شد که بسیار وقت گیر و پرهزینه بود و خطای زیادی به همراه داشت . پس از ابداع دستگاه های شمارنده خودکار الکترونیکی این مشکلات مرتفع شدند.

کاربردهای سل کانتر

این دستگاه عمل شمارش گلبول های قرمز ، گلبول های سفید (به صورت افتراقی) و پلاکت ها را داشته و همچنین می تواند هموگلوبین ، هماتوکریت ، MCHC ، MCH ، MCV و مورفولوژی گلبول های قرمز را ارزیابی نماید .

انواع روش های اندازه گیری در سل کانتر

1- آمپدانس الکتریکی (تغییر جریان الکتریکی)
2- اپتیکال (نوری)
3- سیتوکمیکال
4- تلفیقی

سل کانترها عمدتاً از یکی از 4 روش فوق جهت اندازه گیری و ارزیابی ویژگی های خونی استفاده می نمایند .

اجزاء اصلی دستگاه سل کانتر یا آنالایزر هماتولوژی

1- هیدرولیک

از وظایف آن می توان به: 1- استنشاق نمونه ، مواد و محلول های مورد نیاز سل کانتر (Aspirating) ، 2- توزیع نمونه ها یا محلول های استنشاق شده (Dispensing) ، 3- رقیق کردن نمونه (Diluting) ، 4- اختلاط محلول ها و نمونه ها (Mixing) و 5- افزودن محلول لیزکننده (Lysing) اشاره نمود.

2- پنوماتیک

ایجاد خلاء یا فشار پایدار برای کنترل و تنظیم دریچه ها و حرکت نمونه و محلول ها در درون بخش هیدرولیک می باشد.

3- الکترونیک

کنترل این بخش توسط یک میکروکنترلر (پردازنده) انجام می شود و وظایف آن شامل: 1- سنجش و پردازش جریانات الکتریکی تغییر امپدانس ، 2- برآورد و ارسال نتایج حاصل به پرینتر یا دیگر خروجی ها ، 3- رسم نمودار مقادیر اصلی ، 4- تنظیم زمان مقدارسنجی و توالی تست ها ، 5- راه اندازی برنامه کنترل کیفی (Q.C) و کالیبره کردن دستگاه و 6- نگهداری و بازخوانی نتایج حاصل می باشد.

روش های اندازه گیری سلول های خونی با تکنیک آمپدانس الکتریکی

1- تکنیک اندازه گیری خون کامل

در این تکنیک ul13 نمونه خون کامل به وسیله دستگاه استنشاق شده و با ml3.5 از محلول ایزوتون با نسبت 1 به 269 رقیق می شود. در انتها این محلول به دو قسمت مجزا تقسیم می شود:
الف) ابتدا ul15.6 از محلول حاصل را مکش کرده و با ml2.6 از محلول ایزوتون رقیق می شود که برای شمردن گلبول های قرمز (RBC) و پلاکت ها (PLT) استفاده می گردد.
ب) باقیمانده محلول حاصل با ml0.5 از محلول لایز مخلوط می گردد. از این محلول جهت شمردن گلبول های سفید خون (WBC) و مقدارسنجی میزان غلظت HGB استفاده می گردد.

2- تکنیک اندازه گیری خون رقیق شده

در این تکنیک در وهله اول ul20 خون کامل را با ml1.6 از محلول ایزوتون با نسبت 1 به 80 رقیق می نماییم . در ادامه ul7 از محلول حاصل توسط سل کانتر استنشاق شده و در داخل دستگاه برای اولین بار با ml2.5 محلول ایزوتون با نسبت 1 به 366 رقیق می شود. در انتها محلول حاصل در داخل دستگاه به دو قسمت مجزا تقسیم می شود:

الف) ul24.8 از محلول حاصل استنشاق شده و با ml3 محلول ایزوتون مخلوط می شود که برای شمردن گلبول های قرمز و پلاکت ها استفاده می گردد.

ب) باقیمانده محلول فوق با ml0.36 از محلول لایز مخلوط شده و محلول حاصل جهت شمردن گلبول های سفید و مقدارسنجی میزان غلظت HGB استفاده می گردد.

مواد و محلول های مورد احتیاج دستگاه سل کانتر

1- محلول تمیزکننده پروب ها (Probe Cleanser): جهت حل و پاک نمودن لخته های خونی باقیمانده در لوله ها و پروب ها مویرگی های دستگاه استفاده می گردد.
2- محلول تمیزکننده آنزیمی (E-Z Cleanser): محلولی آنزیمی است که به قسمت های پلاستیکی دستگاه آسیب نرسانده و جهت تمیز کردن بهتر لوله ها و مویرگی های دستگاه استفاده می شود.
3- محلول تمیزکننده (Rinse): دترجنت مخصوصی است که جهت تمیز کردن لوله ها و مویرگی ها استفاده می شود.
4- محلول لایز (Lyse): جهت حذف غشای گلبول های قرمز و نابودی آن ها جهت شمردن گلبول های سفید و تعیین غلظت هموگلوبین استفاده می گردد.
5- محلول ایزوتون (Diluent): یک محلول رسانای شبیه پلاسما بوده که برای رقیق کردن خون نمونه و شمردن سلول ها مورد استفاده قرار گیرد.
6- محلول کالیبراسیون: یک نمونه خونی استاندارد با مشخصات ثابت و تعیین شده بوده که که به طور تجاری جهت کالیبره نمودن سل کانتر استفاده می شود.
7- محلول کنترل: یک نمونه خونی با ویژگی های ثابت و تعیین شده بوده که به طور تجاری در انواع High ، Low و Normal بوده و باید به صورت روزانه برای تست عملکرد درست سل کانتر استفاده گردد.

انواع برندهای سل کانتر که در ایران استفاده فروانی دارد

در ایران برندهایی وجود دارند که سال ها امتحان خود را پس داده و اغلب به صورت ریفربیشد (Refurbished) در بازار کشور موجود است ، از جمله این برندها می توان به برندهای سیسمکس (Sysmex) ، میندری (Mindray) و اورفی (Orphee) اشاره نمود.

سخن آخر

دستگاه سل کانتر نوعی وسیله آزمایشگاهی بوده که عضو جدایی ناپذیر و کاملاً ضروری بخش هماتولوژی آزمایشگاه تشخیص طبی به حساب آمده و تصور نبود آن در بخش هماتولوژی غیرممکن است به گونه ای که شمارش سلول ها و اندازه گیری هموگلوبین خون تماماً توسط این دستگام انجام می پذیرد. شرکت مبنا مد با سابقه بیش از 30 سال فعالیت در زمینه راه اندازی صفر تا صدی آزمایشگاه های مختلف به خصوص بخش مولکولی و همچنین تأمین مواد و کیت های مصرفی آن ها مفتخر است تا بتواند همانند گذشته درخشان خود با آزمایشگاه دارهای محترم خصوصی و دولتی جهت ایجاد و توسعه بخش های آزمایشگاهی مورد نظر خود و نیز افرادی که قصد راه اندازی کامل آزمایشگاه خود با بخش های مورد نیاز را دارند همکاری نماید.