انواع تومور مارکرها و کاربرد آن ها

تومور مارکر چیست؟

تومور مارکرها موادی هستند که در سطوح بالاتر از حد طبیعی در خون، ادرار یا بافت برخی از افراد مبتلا به سرطان یافت می شوند. این مواد می توانند توسط تومور و یا توسط سلول های سالم در پاسخ به تومور ساخته شوند. آزمایش‌های تومور مارکر میزان این مواد را در بدن افراد بررسی می‌کنند. تومور مارکرها اغلب پروتئین هستند.
تومور مارکرها اطلاعاتی در مورد سرطان، مانند میزان تهاجمی بودن آن، چه نوع درمانی ممکن است به آن پاسخ دهد یا اینکه آیا به درمان پاسخ می دهد یا خیر، ارائه می دهند.
افزایش سطح تومورمارکرها در نتایج آزمایش می تواند نگران کننده باشد، اما همیشه اینطور نیست.

مزایا و کاربرد های آزمایش های تومورمارکر

در کنار سایر آزمایش‌ها، آزمایش‌های تومور مارکر می‌توانند به پزشکان در تشخیص سرطان و توصیه یک برنامه درمانی برای یک فرد کمک کنند.
علت، زمان و تعداد دفعات انجام این آزمایشات از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
اما پزشکان عمدتاً از این آزمایش‌ها برای غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان، بررسی نوع درمان، عملکرد درمان، پیش بینی شانس بهبودی فرد و احتمال عود سرطان استفاده می‌کنند.
این آزمایش ها به عنوان غربالگری بیشتر در افرادی استفاده می شوند که خطر بالایی برای ابتلا به نوع سرطان مرتبط با تومور مارکر اندازه گیری شده دارند یا کسانی که علائمی مربوط به آن سرطان داشته باشند.
آزمایش‌های تومورمارکر که برای غربالگری سرطان استفاده می‌شوند، نمی‌توانند به طور قطع سرطان را تشخیص دهند. معمولاً برای تشخیص یا رد سرطان به بیوپسی نیاز است.

محدودیت های آزمایش تومور مارکر

آزمایش‌های تومورمارکر می‌توانند اطلاعات مفید زیادی ارائه دهند، اما این که یک فرد تومورمارکر دارد، همیشه به این معنی نیست که سرطان وجود دارد یا عود کرده است. شرایط دیگری نیز میتوانند  تومورمارکرها را افزایش دهند .تومور مارکرها می توانند در طول زمان بالا و پایین بروند .
سطح تومور مارکر ممکن است تا زمانی که سرطان پیشرفته نشده باشد، بالا نرود.
برخی از سرطان ها تومور مارکرهایی را که می توان با آزمایش های فعلی پیدا کرد، نمی سازند.
برخی از افراد ممکن است در صورت وجود سرطانی که معمولا تومور مارکر می سازد هم سطوح تومور مارکر بالایی نداشته باشند.
تومور مارکرها می توانند به دلیل شرایط غیر سرطانی نیز وجود داشته باشند.

چه کسانی به آزمایش تومورمارکر نیاز دارند؟
 

کسانی که در حال حاضر تحت درمان سرطان هستند یا درمانشان را به پایان رسانده اند.
کسانی که به علت وجود بیماری در خانواده خطر ابتلا به نوع خاصی از سرطان را دارند یا شرایط دیگری دارند که خطر ابتلا را افزایش می دهد.

نوع آزمایشی که انجام می دهید به سوابق سلامتی، تشخیص سرطان و علائمی که ممکن است داشته باشید بستگی دارد. در زیر برخی از رایج ترین انواع تومور مارکرها و نحوه استفاده از آنها آورده شده است. برخی از تومور مارکرها تنها با یک نوع سرطان و برخی با انواع مختلفی از سرطان ها مرتبط هستند:

CA-125: تومور مارکر سرطان تخمدان

این آزمایش میزان پروتئینی به نام CA-125 (آنتی ژن سرطانی 125) را در نمونه خون شما اندازه گیری می کند و برای بررسی اثر درمان، عود بیماری، بررسی توده و غربالگری سرطان تخمدان برای افرادی ک خطر ابتلا دارند استفاده می شود.
سطوح بالای CA-125 اغلب در افرادی که سرطان تخمدان دارند یافت می شود. تخمدان ها یک جفت غدد تناسلی زنانه هستند که تخمک ها  را ذخیره می کنند و هورمون های زنانه را می سازند. سرطان تخمدان زمانی اتفاق می افتد که سلول های تخمدان شروع به رشد خارج از کنترل می کنند.
تست CA 125 برای غربالگری سرطان تخمدان به طور کلی به اندازه کافی دقیق نیست زیرا بسیاری از شرایط می توانند سطح این پروتئین را افزایش دهند.
شرایطی که می تواند باعث افزایش CA 125 شود شامل بسیاری از موارد غیر سرطانی مانند فیبروم های رحمی است.  سرطان هایی که ممکن است باعث افزایش سطح CA 125 شوند، شامل سرطان های تخمدان، آندومتر، صفاق و لوله فالوپ می شوند.
اگر پزشک شما مشکوک به سرطان تخمدان یا نوع دیگری از سرطان باشد، ممکن است درخواست انجام آزمایش های دیگری نیز داشته باشد. سایر آزمایش‌هایی که ممکن است در ارزیابی این سرطان‌ها مفید باشند عبارتند از سونوگرافی ترانس واژینال یا لگن، پروتئین اپیدیدیم انسانی سرم 4 (HE4)، CT و MRI. ممکن است برای تایید تشخیص به روشی برای برداشتن نمونه ای از سلول ها برای آزمایش نیاز باشد.

CA 15-3 / CA 27-29 :

آنتی ژن سرطانی 15-3 (CA 15-3) پروتئینی است که توسط سلول های طبیعی پستان تولید می شود. در بسیاری از افراد مبتلا به تومورهای سرطانی پستان، افزایش تولید CA 15-3 و آنتی ژن سرطانی مربوط به آن 27.29 وجود دارد. CA 15-3 باعث سرطان نمی شود. بلکه توسط سلول های تومور ترشح شده و وارد خون می شود. این آزمایش CA 15-3 را در خون اندازه گیری می کند.
به عنوان یک تست غربالگری برای تشخیص سرطان سینه در زنان توصیه نمی شود زیرا غیراختصاصی است. همچنین ممکن است در افراد سالم و در افراد مبتلا به سرطان های دیگر مانند بدخیمی های روده بزرگ، ریه، پانکراس، تخمدان یا پروستات یا شرایط خاصی مانند سیروز، هپاتیت و بیماری خوش خیم پستان افزایش یابد.
این آزمایش اغلب برای نظارت بر پاسخ به درمان سرطان سینه و کمک به مراقبت از عود بیماری انجام می شود.

PSA

این مارکر برای کمک به تشخیص سرطان پروستات، بررسی درمان و عود بیماری استفاده می شود.

CEA (carcinoembryonic antigen)

این مارکر برای بررسی تاثیر درمان و یا عود بیماری در سرطان کولورکتال و همچنین سرطان های ریه، معده، تیروئید، پانکراس، سینه و تخمدان برای بررسی تاثیر درمان و یا عود بیماری استفاده می شود.

AFP (آلفا فتوپروتئین)

این تومور مارکر برای کمک به تشخیص بررسی اثر درمان و شانس بهبودی در سرطان کبد و سرطان تخمدان یا بیضه اسفاده می شود.

Beta HCG

گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) هورمونی است که توسط جفت تولید می‌شود و معمولاً فقط در دوران بارداری قابل اندازه‌گیری است. با این حال، برخی از بافت‌های غیرطبیعی، تومورها و سرطان‌ها نیز ممکن است hCG تولید کنند، که آزمایش hCG را به عنوان تومور مارکر مفید می‌کند. افزایش سطح hCG با بیماری تروفوبلاستیک بارداری و برخی تومورهای سلول زایای (خوش خیم و سرطانی) مشاهده می شود.
اگر hCG با این شرایط افزایش یابد، آزمایش hCG می تواند به عنوان یک ابزار تشخیصی و نظارتی استفاده شود.

نحوه انجام آزمایش های تومور مارکر

آزمایش خون رایج ترین نوع آزمایش تومور مارکرها است. آزمایش ادرار یا بیوپسی نیز اغلب برای بررسی تومور مارکرها استفاده می شوند. بیوپسی روشی است که شامل برداشتن یک قطعه کوچک از بافت برای آزمایش است.

آزمایش خون: یک متخصص با استفاده از یک سوزن کوچک از رگ بازوی شما نمونه خون می گیرد و آزمایشات روی نمونه خون انجام می شوند.

آزمایش ادرار: طبق توضیحات کارشناس نمونه ادرار جمع آوری می شود.

بیوپسی: یک متخصص یک قطعه کوچک از بافت را برمی دارد. بسته به محل قرارگیری نمونه، روش های زیادی برای انجام بیوپسی وجود دارد. بیوپسی از پوست شما ممکن است با برش یا خراش دادن ناحیه انجام شود. بیوپسی از بافت داخل بدن شما ممکن است از یک سوزن مخصوص برای برداشتن نمونه یا یک برش کوچک  برای برداشتن تمام یا بخشی از یک ناحیه مشکوک استفاده کند.

آمادگی قبل از آزمایش تومور مارکر

برای آزمایش خون یا ادرار: معمولاً نیازی به آمادگی خاصی ندارید.

برای بیوپسی: ممکن است لازم باشد چندین ساعت قبل از انجام نمونه برداری ناشتا باشید . شرایط لازم است طبق نظر متخصص رعایت شوند.

تفسیر نتیجه آزمایشات تومور ماکر

پزشک نتایج آزمایش را به همراه سایر اطلاعات در مورد وضعیت شما بررسی می کند و  در مورد اینکه چگونه نتایج بر تشخیص، درمان و برنامه آزمایشات بعدی تأثیر می گذارد، با شما صحبت خواهد کرد.